Vanaf 1580 werd onder invloed van Oranjes de gereformeerde kerk de heersende staatskerk. Katholieke erediensten werden verboden. Gereformeerden bouwden nieuwe kerken onder invloed van Italiaanse architecten in Hollandse renaissancestijl. Nieuw was het gebruik van natuursteen in combinatie met baksteen metselwerk en de toepassing van koepelvormige torens. De Dorpskerk (Peperbus) in Leidschendam is gebouwd in deze Renaissance stijl (1653) met verbouwing/restauratie in 1865.

Achtergestelde geloofsgroepen gingen onopvallende schuilkerken bouwen. De Franse kerk werd in 1726 gebouwd door de Hugenoten in een zeer eenvoudige Renaissance stijl. De Ons’ Lieve Heer op Solder in Amsterdam kerk in Amsterdam is zelfs verstopt in een woonhuis (1630).

In sommige steden in Noord-Brabant en Limburg konden katholieken wel nieuwe kerken bouwen. Zij pasten barokstijl toe. De Sint Gerlachuskerk in Houthem (L), gebouwd in 1720-1735, is hier een goed voorbeeld van.

Dorpskerk en Sluis Leidschendam

Onze Lieve Heer op Solder Amsterdam

 Houtem Sint Gerlachuskerk

Houtem Sint Gerlachuskerk

De Franse Kerk