Christiaan Huygens en de veersandaal

Soms blijft een uitvinding steken in het stadium van een eerste gedachte. Dat lot was de veersandaal beschoren, een briljant idee dat het nooit verder bracht dan een ruwe schets en de opmerking dat het de moeite waard zou zijn dit verder te onderzoeken.

De veersandaal
Hoeveel uitvindingen en ontdekkingen, groot en klein, heeft Christiaan Huygens op zijn naam staan? Vincent Icke heeft eens uitgerekend dat dit er minstens 65 zijn. Daaronder zijn de natuurlijk de ‘grote’, zoals het slingeruurwerk, de ring rond Saturnus en de voortbeweging van licht. Maar er zijn ook minder bekende zoals de berekening voor kansspelen, of het nooit-lekkende kraantje. Maar een van de meest fascinerende is wel de ‘veersandaal’.

Christiaan noemt de sandaal in een brief uit 1656 aan Andreas Colvius, een vriend van zijn vader Constantijn. Hij schrijft: “Ik ben meer bezet, waarde Colvius, dan u wellicht denkt.” Waarna een opsomming volgt van de projecten die hij op dat moment onder handen heeft: de toverlantaarn, de werking van het mechanisme van de menselijke gewrichten én de vraag hoe iemand over water zou kunnen lopen met behulp van speciale bekkens. Naast de tekst tekent hij een sandaal met een beweegbare zool. In onze ogen lijkt dat nog het meest op een omgekeerde klapschaats.

Het principe
De gedachte is eenvoudig. In de 17e-eeuw dragen de mensen schoenen met een dunne zool. Bij het lopen komt die steeds met een schokje op de grond terecht, een schokje dat zich vervolgens doorzet in je been. Met name je gewrichten – enkels, knieën en heupen – vangen die schokjes op. Na een dag lopen of staan voel je dat, zeker wanneer je wat ouder wordt. Om dit  ongemak te verzachten bedenkt Christiaan dat een schoen een ingebouwde vering in de zool zou moet hebben. Het zou de eventuele pijn kunnen verminderen en wellicht ook sneller en langer lopen mogelijk maken. Het is niet voor niets dat hij dit idee krijgt tijdens het analyseren van de werking van de menselijke gewrichten.

Helaas is de tekening in deze brief het enige dat bewaard is gebleven van dit idee dat zijn tijd ver vooruit was.

De veersandaal nu: Nike Air
Op Huygens’ Hofwijck ontvangen we jaarlijks een groot aantal leerlingen van het lager en middelbaar onderwijs. Zij bezoeken met een van onze gidsen ook de presentatie ‘Christiaan onder de sterren’ op de zolder van het huis en zien daar de veersandaal. Voor hen is dat vaak een verrassende ervaring, zij lopen immers zelf bijna allemaal op schoenen met kussentjes in de zool, met ingebouwde vering. Sinds Nike eind jaren ’70 de Air-technologie introduceerde is dat een wereldwijd succes. Maar dat de basisgedachte achter die schoenen ruim 350 jaar geleden al is bedacht, en nog wel door een Hollander, in Voorburg, is voor de leerlingen even wennen.

[afbeelding] Christiaan Huygens, De veersandaal, 1656

Door Peter van der Ploeg